http://www.kara-murza.ru/books/articles/200500100000.htm
�.�. ����-�����
��������� ���������: ���������� � ���� ��������� ������
� ��������� ���������������, �������� � ��� ������� �����, � �������� ����� ����� �������� ��������� ������������� ������������, �������� �������� ������� ������������ ������������ ���������� � ����� ��������� ������. ��� ��������� ������� ������� � ��������� � �������� ���������, � ����� �������� �� ������������ ��������� ��� ����������� �����. ��� � «��������� ���������������� ������» (1848 �.) �������: «������� ���� �� ��� ��� �������������� ������� ���� �������� ������ �������». ������� ����� � ������ ������: “�� ������� ���� ��� �������� ������� ��������, ��� ������ ������������ ������ ���� ������ ��������� � ��� ������ ������ ������� �� ���� ������������, �������� �� �� ��������� ������������ �����, — ��� ������ ��������� ������ ���� ������ ������������, — �������, � �������� �����, ��-�� ������������ ��������������” [4].
������ ���� �����, ��������� ��������������� �������� ��� � ����, ��� �������� ����� ������� �������� ��������� ������. ��������� ���������������� ��������� � ���� ������� ��� (� �������� ��������) �������������. ��� ��������� ���� ��������� �� ��������� �������� � ���� �������� �� ��������, ������� ���������� � �����, ������ ������, ���������� �����, � ������ ����� � ��������. �� ���� ������������ ���������� � �������� ������������� ��������� ������������ ���� ��� ������� ������ ��������� ��������� ������������.
���������� � �������� ������� � �������� ���������� ������� ���, ������, ���� ����, «�������» ���� ����������������� ������������� ����������� ���������. �������, ��� �������� ��������� ������������� ������������� ����� ������������ ������ ��� ������ �������, �����������. ��� — ����� ���� �������������� ��������� ��� “��������� ������”. ����� ���� ���� � ������� �������������, � ������� ������������� ������� ������ ��� �����������, ���������� ������ � ������������� ��������� ����������� ������ (������ �� �������� �������). ��� ����������� ������ ����������� �������, � �������������, � ������������ ��������. �� ������ ��������� � ������ ���������� ������������, � ������� ���� ��������� ��� ������, ����� ������ ���������� �� ���������. ��, ��� ����� �� �������� � ������ ������ � ���������� ��������� ������, ������� �������������, ������� ��������� ���� �������� �� ����� ���������� ������ ���������.
��� ��� ����� � ��� ����, ��� � ���������� ����� ��� ������������� ����� � ������������ �����������, ������� ��������� ����� � ������� � �� ������� ������������� ��������� ��������� ��������� �������������, — �� �� ����� �� ������. �� ��������� ��������� � ������� � �������, ��������� � ��������������, ������� ���� �� ������� ���������, � �������� ��� �������� ��������� � ������������� �����������������. ����� ���� ���� ������� ������ ��������, ����� � ����������������� ��������� ������ ��������� ������ ���������� ������� ������ �������.
��� ������ �����, ����������� �� ��������� �������, �����, ����� �������������� ������, ��� ��� ����� �������� ������������� ��������� � ��������� � ������ ������� ����� �������������� ��������� — ������ � �� ��������� ������� �� ������������� � �����������. ��� ���� ��������� ������� � ��������������, ��� ��������� ��� ������ ������� � �� ������, �������������. �����, �������������� �����, �������� �� ����������� �������������, ���� ���� �� ��������� ��� ����������. “������”, ������� ������� ������ ��������� �� ������� �������������� ������, �������� ��� ��������� ��������� ������ � �������� ��������� ������ �� �����������.
��� ��������� �������� �������� ��������� � ��������� ������������� ������� 1848 �. � ������-������� [1]
�������� ������������� � ����������� �������
������� ������� ���� ������������ ����� ����������� �������, � ������� � ������������, ��� ��� ��� ������� ������� ���������� ������ � ��������� ������. ��� ������� ��� ��� ��������� ����� ������:
“��������� �������� �� �������������� �����, ������� ���������� � ���������������� ������ � ������������� ����������� ��������� ��� � ������� �������� ���������� ���������� � �������� ���������� ��������� �������������� ��� ����������� ����������� ���������…
������������� � ��� �� ��������� � ���������� ���, ������� � ����� ������� ������������� ���� �������, ���������� ������������� ���������… � ��� ���������� ���������� ����� ���������� � ������ �����, � � ������� — �������...
��� �������� �������� �������… �����, ������� ���������� ����� ����������� ��������� � ������������� ������� � ������, ����������� � ���������, ������� ����� �� ������� ���������� ����� ����������� ��������� �� �����. ������� ����, ��� �� ��� � �� ������… �������� ���������� �������������� ��� ����������� ���������, ��������������� �� � ����� ������� ��������� �� � ����������� ��������, — ��� � ���������� ���������� �������������� ��� ����������� ��������� �� ��� � �� ������…”.
��� �����, ������� ���������� ���� ������ �������� ������������ ��������� ������ � ������� �� ���������, ���� � ������ ������ ���������� ������ � “���������� ������” ���������� ������ “����������” (“����� ���������� ����� ����������� ���������”).
��� �� ����������� ��� ��������� ��� ���������� ������ � ������ ��� ���������? � ����� � ���������� ������� ������� ������� ������ ����� ��������� �� ���� “��������� � ������”. �� �����:
“����� ���� ������� � ����� ����� ������� ������ ��� ���� �������������� ���������, ������� �������������� �� ������� � ��� ������ ��������� ����������������; ��� — �����, ������ � �������. ������� ��� ������ ������������.
���� ��������� ������� � ����� ����������� � ������� ��������� � ��������� ������� ��������� � ���� ������� ���������. ������� ��� ������ �����������������”.
����� �������, �� �������������� ��������� ������ �������, ��� ��������� ���� ����������� �� ������� ������������, ������� ����� — ����������� ���������. �� �������� ��� �������� ������� ������������, � ����� � ������ (������ � �� �����, ������, ���� ����������, � � ������� � ��� �������������� ������������ �������� �� ����������). ������ ������ ����� �������� ������� � ���, ��� ����������� ������� � ��������� ��������� �� �����������.
� ������ — ��������� ����� �� ������������ ������ ���������, ������� � ��������� ������� ���� ������������� ��������� ���������. ������� ��������� �������� �� ������ ������� ���� � ����� ������������� �����������-������������� �������� (�������� ���������������� ��������� � ������������ � ����������������� ������). ��� ������ �������� ��� «���������» (�� ������������� � ����� �������������) ������ � ����������, ������� � �����. ��������� � ���� ������� ����������� ���������: «���� ��������� ������� � ����� ����������� � ������� ��������� � ��������� ������� ��������� � ���� ������� ���������».
� ���� ����� ����������� ��� ������, �����������, ���������� �� ������ ���������� � ��������� �������, ���, � ������������ � ���������� ��������, ������ ��������� ���� �������������������. � ���� ����� ��������� � ���������, ������� ������ ������� �������, ��������� �� ������� ������ ����������� � ��� ������ ���� �� �������� � ���������� ����������, ������� �������� �������������� ���������.
�� ����� � ������ ������ («��������������� ����������»):
«�� ��������������� ����� � ��������, ���������� � ��� �� ����� ����� ������������������ ����� ������, �� ��������: ��������� � ������� ���� � ���������� ��� ���� � ������ �� ������ ������������� ��������; �� ������� ��������� � ����� ����������� ��������� � ����� � ��������, � ������ ��� ������ ������ ������������ ���������� ������ ���� ���������� ������� ����� �� ��������� � �������� � ��������� �������� ��������� �� ���������. �� ����� ������, ��� ���������������� ����� ���������: � ������ � � ���������� �������� �������; � ������� ����� � �������� �� �������������� ��������������� ������� ���� ����� �� �������� ��� ���������� � ����� ������, ��� � ������» [2, �. 306].
����������� ������ � �������� ��������� � ���������
��������� �������, ��� � ���� ������� ���������� ��������� ��������. ��, ����������, �� ��� ���� �������������� �� ��������� � ���������������� ������������ �����������, ������� ����� ������ �������������� ����������� �������� ��������������� ���������� ������� — ������, �������, ������. �� � �� ������ � �������� ������� ������� ��� � ����������� �������. � ��������� 1848 �. � ������� �� �����: «��������� ����������� �� ��� ������� ������: �� ������� ��������� ��������� �����, ������ � �������; �� ������� �������������� ���������, �.�. ��� �������, ����� �������, ������ � ��������������� �����» [1, �. 178]. ���, � ������ �����: «� ���� �������, �������, ����, �������� � ������ ����� �������� ���������� �������» [3]. ����� �������, ���������� ��������������� ������ � ������ ��������� ���� ����������� ��������� ���� ���������� ������� ������ ����� ����������� — ��������, �������� � ���������� ���������. ������� �������� ��� ����������� ������ ����������� � �������� �� �������. ��������, �� ������� �������� ��� � ���������, ���������� ������������������ ���� ������, ������� ���������� ������ ������� ����� �����������.
��� ������ «����������� ��������� ������ ���������� �������» (������ ��������� �� ������� �����������-����������)? ��� ��� ��������� ������� �������� ������� � ��� ������, ���� «�� ���� ������ ���������� �������������� �������� �� ����������� ��������»:
«��� ������ �� ������������ ��������� ������������ ������������, ������� ����� ������ ��������� ������� ���-��������, ����������� ����� � ������� ����������� � �������� ������ �������� ���������� �������. �������� �����, ������� ����� ��������, ������� ���� ���������� ���������� � ������ � ���� ����� ���� ��� ���� ������� ��������� �����.
� ��������� ������� ����� � ���� ����� �������� �� ������ ����������� ������ � ��������, �� � ����� ����������� ������. � ��� ���� ����� ����������» [1, �. 186].
��� ����������� � �������� ������� «����������� �������» � «����������� �������», �� ���������� ����. � ������ ����� ������� ������������� �����. �� ����������� � ���, ��� � ����� ���������, �� ������� ����� ��������������� ������ � ��������, �������� ������� � �������������� ����� �� �������� ������ �������, ��� ���� ������� ������� � ��������� ��������� ���������. ������� ���� ��� ��������� ��������, ���������� ��� ���������� �������������� ������. ��������� ���������� ������� (����� �������, ��������������� ����������) �������� ��� �������� �������������� ��������, ���� ���������� � ������������� ����������� � ������ — ��������� ���������.
���� ������������� ��������, �������� ������ ��� ��������� �����, ����������� ��������. ������� �����: «�������, ��� ���� ���� �� ��������� ��� ����, ����� �� ���������� ��������� ������ ������������ �������. �� ��� ������� � ���������� ������������� ����� � ������� �� ��������, � ���� �� ���������, ������ � �������� ���������� ����� �� ��������������, � �������� ���� ���������� ����������� � ��������� ����� ���������� ��������, ��� ����� �� ����� � ��������!» [2, �. 298].
����� �������� ��������� ���� ������� �� ��������� � ���������� �������, ������� �������� �������� � ��������, ������� ��� ������� �������� ������������ � ������������� – �������������� ������ ��� ������ ������� � ����������� �� ����� ������� ����������. �� ���� ����� �� ���������, ��� ���-�� ����� ������� ����� ��� �� ��� �����. ��� ��� �����������:
«� ������ �� ������� ����������� ����� � «�������������� �����», �������, ���� � ������� ������� ���� ��� ������, ����������� �� «�������������� � ������������», ������, ��� �� �����, ������������� � ��������� �����������? � ��� �� ����, ���� ������� ���������� ������� �� ��� ������� �����������, ������� ������ �� ������ � ��� �������? � ��� �������, ���� ���������� ���� ������� ����������� �������� ������� �������� ������� �������� ���������, � �������� ����� �������������� � �������� ���������� ������ �������������� ��������� ������ ���������, �������� ������� ������…? �������, «�������������» ���������� ����� �������������� � ��������� �������� ����� ��� ���� ����������; «��������������» � ������ ��������� ��������, ����� ����, ���-��� ����� ��������; �� ����� �������� ����� ��� �� ��������� � ������ ��������-������������� �������?» [1, � 292-293].
������� �������� �������, � ������� �� ���������������� ����������� � ��������, ��� ������ ����������, ��������� ������������ ���������, � ������� ������� ������� ��������� � �������� �� ������������� ��������� (���� — ����������) ������ ��� ��������� ������������ ����� ����������������� ������ � ����������������� �����������. � ����������� ������� ��� ������������� ������������ � �������, � ������� ��������� ��� ������ �������. � ���� ������� ��� � ����� �������������, ��������� � ���� �������������. �������� ������ ������� ����� (������ «������������� �����» — ���� ��������, ���������).
�������� � ������������ ��������
������� ��������� ��� ������� ������������ �������� ��������� �������� ������ — ��� � ����� ������, ��� � �� �� ���������. � ����� �� ���������� ���������� ��������� ������������ ������������ �� ���� ��������� ��������� ������ � ������� �� ������������ ����, � ������������� ���������� ������. ����� «��������������» ����� �� ��������� ����� ������ ������� ������� �������� ��������� ���������, ��� �� ���� ��������� �� ����������� ���:
«��������, ��������� ������ � ������ ���� �� ������ ��������, ���� �� ����������� �������� ������� �������� ����� ��� ���������� «����»! ����� �������� � �������� ���������� �� ����������� ��������-��������� �����������; ������� � ������ ���� �� �������� «�������������� �����������» �� ������ ������������� ������ � �������������� � ������������ �����; ��������� ����� �������� ���� �� ����������, ��� ����������� ������� ����! � ��� ��� � ������������� �� ��, ��� ����� ���� ���� ���� ������������ ������� ����� � ���������, ������ � ��� �������� � ��������������, ����� ��� ����� ������� ���������� � ��������!» [2, �. 206].
����������� ������������ � ��������, ������� ���������� ��� �����������, ����������� ��� �������� �I� ����. � �����, � ����� ������� ��� � ������� ���� �������� «������� �����������», ��� ��� �������� ����� �� ���������� �������� (���������� ����������� �� ������� ��������) � �VIII �. �� ������ �������������� �������� �������������� �� ������. � ������ �������, ������ ��������� ��������� ����������� �������� � ��� ���������� ������� ��������� �� ������������ ��������. �.������� �����: «� ������������ ������������� ��� ��������� ��������� ����� � ������������� ��������� ����������� ��������� � �����, �������� � �������; �� ���� ��������� ��������������� �� ������������� � ���������� ���������� ���� ��������, ���������� �� ����� ���� � ������� � ���� ������ ������ ����� ���������������� �����������. ����� �� ��������� ����� ��������� � ��������� ��������� � �������: ��� �������� �������� �������� �����������» [13].
���������� ��������� �������� � ����������� ������� ��� «������ �������», ������� ��������� � ������������ ������������ ���������, ������������ ��������� ������-����������. ��� �������������� ������� � ���������� �� �� «������» � «������», �� ������ ����������������� ������� ����������������. ��� ��������� � ������ � ������������������ �������� ��������� �����������, ��� � � ��������� �������� «����������������» ������ ��������� ��������������� ����� � ������������ �� ����� �� ��������� � ������������� «����������������». ����� ��������, ��� ������� ���������������� ��� �������� ��� ��������� ������� ������� ������� ���������� �� ����� �����.
������ �� ���������� ����������������? ������ �����, ��� ��������, ��� ����������� �������� ������ ������ � «���������������» (������� � ���� «������������� ���������»). ��� ��� ������������ ������� ��� ����������: «���� ������ ��������� ������ � ����������� ������ ����� ��������� ���� ������� ����, ����������� �� ��� �������� ���������� ������, �� ���� ��� ���������� ����������, ��� ��� ����� �������������� � ���������� — �������������� ������� ��� ���������������� �������!» [2 �. 297]. ����� ��������� ������ ��� ���� ���������. ������������� ������ ���������� — ������, �� � ������������, �� � �������� �� ������� ���������.
(��� ������ ������������ � 1849 �. � ������ «Neue Rheinische Zeitung», ������� ���������� ������� ��� �����, � ������� — ����������. ����� �������, ��� ����� ��� �������� � ��������������� ����������� ������. )
��� �� �������������, ��� �������� «�������������» ���� ����� ������������� �����, ������� ���� ������� � ��������� ����� ���������� �� ����� ������������ ������������. � ��� �� ��������� ����� ������, ���� �� ������������� ������� ������� ����� �����? ������� �����: «������ ���������� ������� ������������ ��������� � ������� ������������� ���, �������� ������ ������ �������������� �������������� � ����� �� ������ ������� ������� — ������� � ���������. ���������� �����, �������� ������� ������ ����������, ��� ����� ���� ���������� ���� ����������������, ��� ����� ��� ����������� ���� �������» [1, �. 179]
����������� ��� ������. ����������� ���� ����� ��������� 1848 �. — ���������� �� ������ ��������, ����� ������� � ����� ������. ������� ���������������� ��� ���� �� �����, � �������� ������ «����������» ������ �� ���������. «�������� ������������� ���������» ���������� ������ ������� �� ������������ � ��������� ����������� � ��������, � ������� ����� ������. �������� ��� �� ��� ������, ��� � ���� ��������� ������ ��������� �������� �����-�� �������� ������, � ���� ���� �� ������� �������, ������ �� �������� ������� ������, �������� ��� �������� ��� ��������� �������. � ������ ������ ��� ����� ������� «����� ������ ������ — ������ � ������», � ������� �� ������ ������ ��� ��������� ������������ ����������, � ����� �������������� ������ ����� «�������������� ���������������».
�� ����������: ��� ����� �������� ������-��������� � ������ �� ���� ������� ������ �������������. ��� ����� ������ ������� ��������������, �������� ������-���������� ����������: «������, ���������� ����������� � ����������� ��������� �� ������ ������ ��������, �� ����� �������� ����� ������������ �� ���� ��������, ����� ��� �������� ������ �����������. �� �� ���������� ����������� ��������� ������, ����������� ������� ���������� �������, �� �� ������ ��� �������� � �� ��������� ������ �� ���������� � ������ ���������� ��� ���� ���� �����������... ������� ����� ���� �������������� ����� ��� ������ ��� � ����������� ������ �� ����� ���� ���������� �� ���� ����� � ��������� ������� � �������������� ������� ������» [14].
�� ���� ��������� ����� ����� � ����� ��������� ����������� ��������.
����� � «���������������» ������� ��� ������������ ��������
� ���� ����������� ������� ������ ����������� ������� ����������������� � ��������� � ������� ������������ ������. ����� ���� �� �����, ��� ����� � ������� �������� «���������� �������» (�����, ��������, ������ � ��.), � �� ������� �������. ������ ������� ��������� ������ ����� ����������� — ������ �� ���� �������, ����� �������� «����, ����������� �� ��� �������� ���������� ������». ������� ����� � �� ��������: «����� �������, ��� ������ ��� ���� ����� ������ �� ������ ������� � ���������,.. ��������� � 1848 ���� �� ������ �� �������������� ����� ������������ �������������» (������, ����� � ������� �������� ����� — ����� «������������ �������� �������-���������� ���������») [1, �. 184]. ��� �� � ��������� �� �� ���������� ���������������� � ��� �������. ���, � �� ������� �������� ���������. ������, ���� �� � �������, � � ���, �� ���� �� ������� � ������ ���������. ������� ����� — ������ ������, � ���� ��� � ����.
����� ����� ������� ��������� ���������������� ���������. ���������� ���������� ��������� �������� ���� ����� ���������. � ������ ��������� ����� �� ����� �������� �� ��������������� — ��� ������ ��������������. ���, �� ��������, ��������: «���������� ������������� ����� �������� �������� �������� ������� ��������� � ���������� ��������» [7]. �������� ��, ������� ����� ����� ��������. �� ���, ��� ��������� ������ � ������ — � ��������� ������ �������� ����������� ������ ������. ������, �� �������������, ��� «��� ����� � ������ �� ������ ����� �����, �� � ������� ���� �������������, ������ ��� ��� ������ ������������������: ��� — �������� � ������». � ������ �����, � 1847 �., �������, ���� ����� � �������, ������� ���������� �����: «������� ����� �� ����� ����� ���������, ��������� � �� �� ����� �������� ������ �����». ������� ����� ��������� ���������� (���� � ��������� � ��������� ��������� �������). �������� ��, ����� ��� �� ������ ��� �� ��������� ��� ������� �������� � ���������� ������ �� ������� � �������� �� � ������������� ������������ ������. ��� �� ������ ����, ������ ��������� �� ��������� — �� ������� �� � ��������� ���������� ������ ������.
���� ������� ��� � ����� ���������. ��������� ������ ��������� ��������� ��������� � ������ ���������������� ����������. ������������ � ���� ������ ��������������� � ���������� �� ������ ������� �������� � ����, ��� ������������� «������������� ����������������» ���������� ������� �������� ����� ���������� ��������������� ����, ��� ��� ����� ��� ������������. �������� ������ ����������, ����� ����������� ���� ��������� �������, � ����� ������� ������������ ������� � ������ ��� �� �������. ��� �������� ������� ��������� � ����������� ��������� ��������� �������������� ���, ����������� ���� «���������� �������» �������� �� ���������.
� � ������ ��������� 1848 �., � �����, � 1863 �., ����� � ������� ������������ ������� ��� ����� — ������������ ���������, ������� ����� ����������� ������ ������ ������ ��� ������ �������. ���� ��������� ������������� ������������ �������� � ������ 1849 �. � ������� ���� �� ���� �� �����, ��� «�������� ���������� ���������� ���� ������������ ����� ������ �� ��������� � ������� �������������» [9, �. 325].
� ������ �� ��������� ������� � ������ ������ ������ ������ ������. ��� ������ �������� ������ �� 23 ��� 1851 �. ��� ��������� ����� � ������ «� ����� ����� �� ���������������» (�������-��� 1914 �.), � ������� �� ������������ �� ��������� �������� ���������� �� ������������� �������. �� ��������� ��� ��������, �� ��� �� ������ �������� � ����������. ���� �� ����� ���������, ���� � ������ ���� �� ������������ ������ ����� ������ ��������� ������������ ���������, ������� ������ ���� ��������� �� ��� �� ����. �������� ����� ����� ������� �������� �� ����� ������:
«��� ������ � ��������� ��� ��������, ��� ����� ��� ����������, ��� ������ — une nation foutue (�������� �����, ���������� �����), ������� �����, ��� ��������, ���� �� ���� �������, ���� ���� ������ �� ����� ��������� � �������� ���������. � ����� ������� ������������� ������ ������ ������ �����. ������ ������� �� ��������� � ������� ������ �����, ����� ������ ��������� ���������. � ������ ������� �� ������ �������, ����� �� ������, ���� ������ �� ��������� � �������, � ������� ������������ �� �������� ��� ��������� ���-����, ������� ������������ ��������. ��������, ������ ������������� ������ ������������� ���� �� ��������� � �������... ������ ���������� ������� ������ ��������� ����������� � � ����������� ��������� ������������� ��������, ���, �� ����� ������� ����� ���������-������, ������... ������ ������� �� ����� �������������� ���������� ��������. ����� � (��������) ������� �������� � �������� �������. ����� ��� ������ ������� ����� �� ������ ��������� �������� ����� �������� ����, ��� ������ ����� �������������� ������ � ������. ���� � ������ ��������� ��� ���������� �����...
�����: ����� � ������� �� ������ ���, ��� ��������, ������ �� �������� �������, �������� �������, ��� ��������� ������, ������������ �� �����������, �������� �� � �����, �������� �� ��������, ������� �� ���������� ���� � ������, � � ������, ���� �� ������� ������� � �������� �������, ����������� � ���� � �������� ������� � ��������».
������ �����, �������� ������� �������� �� ������ �������� � ���� ������, � �� � �������� ������.
��������� ��� ��������������� ������?
� 1882 �. ������� ��� ��� ������ ������ ����������� ������ ������ � ������������� ���������: «�� ����� �� �������� ����, ������� � �� ����� ������� �������� � ����� ���������� ������� � �������� �������, ����������� ����� ��������, ������� � ����������: ��������, ���������� � ��������? � ����� ���� — ��������� ����» [7]
��, ������, �������, ��� ����� �������� ������� �������� ����� ����������� �������, �� ��� ���� «�������, ��� ��� ����������� ������-���������� ������ ���������� ����� ����� ������� �������������, ����� ��� ����� ������� ������� �� �������».
������� ��������� ������������ �� ���������, � ��������������� �������� ������������ 1848 �.: ����������� ������, ��� � �� ����� ���������, ������������ � ��������� ���������, �������� ������ �������������� ������ («... ������ ����� ������������ ��������. � ���, ��� ���� ��� � �������� ����������, ����� ���� ����� ������ ��������� ����� ����� ����������� � ������������ ���������������, ��� ����������� �������..?»).
��� ���� ���� ��������������, ��� ���� ���� �� � ��������� ������, � � ����� �������. ���, ��������, ������� ����� ��� � ���� 1849 �.: «����������� �����, �������� �����, �������� � �����. ����� ��������� ������, ���� ����� ��� ����� ��������� ����, ����� ���������������� ������ � ������������� ������� ���������� ���� � ������ �� �������� ����� � �������� ���» [5].
�� ����� �����, ��� ��� «�������� ������» ������� � ���� ����� ������� ������ ��� ����������� — ������ �������. ������� �������� ����, ��� � ���� ����� ������������ �������� ��������� ������� ������ ������������� �� ��������� � ������� ������ ��� ������, �������� ��������� ������� ���� �� ������ ���������. �� �����: «� �������� ���������, � �������� �������, �������� ��������, �������� �������������� �� ����� ���� � ����, ����� ������ ����� � ������� ��� ���������, � ������� ��� ��������� ���� ������. ����� ��������� ��� ������������ �������, ����� ���������� ������ ���� ������! ������ �� �� ���� ���������� ��� ������ ���� ��� ����� ������?» [5]. ����� �� ��� ��������� ������, ����� ���� � ����� ��� ����� �� ����� ���� � ����, ����� «���������� ������ ���� ������» — ������� ������ ��� ������ (�������, ��� ����, ������� � �.�. ����������� ������ � «�����» �� ����������, ��� ��� «������» � «�����» �������� � �������� ��������� �� ���������������, � ������ ����������������).
��� ��� �� �������� ����� ������ ������, ������� �������� � ����������� � ������, ���������� �� ������� � ������� � �������:
«��� �� ����� ������ � ������, ��� � �����-������ ������ ������ ���� �� ����� ���� ��� ��������� �������� �������, �������� �������� ���������, ����������� � ���������� ������, ������� ������� ����� ������������� ������������� ��������. ��� ������� �����, ����������� ������������, �� ��������� ������, ����� �������, ��� ������� ������� ���������� ������ ��� ������������� ���������� �������������� � �������� �������� �� ������� ������� �� ����������� ��� ������ ������ ����� ������������ ������������, ��� � ������ ��� ����� �� ������������� �������� ��������� ������ ������� ������������ ���������...
������ � ������� �������������� ����� �������; ��� ������ ������� �������, ������� � ������ ������� ����������� ������������� ��������. ������ �����������, ��� ���... ������� ������� ����� ���� �������� ������ � �������� ����� ������������ ��������, ������� ��� ������ �� ��������� �� � ������ �� ������, � � ������� �� �����, � ��� ������� ������������ � ������������ ������ �������� ��� ��� ������� ����» [1, �. 183].
���� ��������, ��� � ������������� �������� ������� — ��� ������������ �� ������ «������� ���», ��� ��������� ��� ������� ��� �.�.��������. ������� ����������� �� ���������� ����������� �������: «�������, ����������� � ������� �������, ���������� �������� �������, ������� � ��������, ��������� ����� ��������� ����� 1815 �. ��������� ���� �����.., ������� �������� ������ � ����� �������� � ��� ����� ��������� ����������� ����� ������-��������� � ���������� �������, ������� �� ��� ��� �������������� � ������. ���������� — ��� �� ������ �������� �� ������������ �������������; ��� — ��������, ������� ��������� ������ �� ��� ��, ��� ���� ������� �������� �� �����������; ��������, ������� �� ����� ���������� ����� ����, �� ������ � ����� ������ ������, ������� � �������� ��������, � ��������� ����� ����������, �� ������ ���������� ������ �������� �����, ��� ����� ��������� ������... �� ������ ������ ����� �������������: ���� ��������� �� ���������, ���� ���������� �������� ������ ��� �������������� ���� — ������» [6].
� �� ��� ���������� ���������� �������� � ����� ������ ���� ��� �������������� ������, ������� ����������� � ���������� � ������ ������.
��� �������� «������������ ����������������»?
��� �� ������� �� ���� ���� ������ ����������������� ��������� «���������� ���� �����, ������������!»? ���� �������� ��� ������� ����� ��� �� ��� �� ������������ ���� ������ �������� 1849 �. ���� ������ ������� � ����������� �������� ������ ���� ��������, ��� �� ������� ���� � ����������� ��� ������������� ����� (�����), ������� � ������������� �������� ����� ����� �� ����� (������ ������� �� «������� ��������»). � ������ ��������� (7 ������� 1882 �.) ������� ��������: «����������������� �������� ������������ ������ �������� ���� � ����� ��������������� �����... ����������������� �������������� �������� ������ ����� �������» [7].
� ����� ���������� ��������� ��������� «����������� ���� ���� �����», ������ ����� �������������� ������������ ������� ����� «�������� ������ ��������� ���������� �������» � ������� � ���� ����� «����� ����������� ������». ��� �� ����������� �� �����, ��� ����������, � ��� ���������� ��� ����� — ������ �������� �� ������ � �����. ������� �����: «� �� ����� ��� ��������, �����, ���������, ������, ������� ������� ����� ���������, �������, ��� ���� �������, ��������� ��� �������� ��������������. ������� ��� ����� �������, ������� ����� ��� ���������� ���� ������������������ �������������� ������������� ������ ������; ����� ����, � �� ���� �������, ����������� � ������� ��������� � ����������� ������ �� ���� ��������» [2, �. 301].
�������, ������ ��������� ������� � ����� ��-�� ������� ��������� ����������� � ������� �������� �� ����� ������ � ������ ��� ������� ��������������. ���� ��������� � ���� � �� �� ����� � ����� �������� �������� ������� �����, ��� ������������, ��� ��� ������������ ������� — ��� ������ �������. ��� ����������� ��������� ������������ � ���������� ������������� � ������������������ �����, � ������������ ���� �������������� («�������, ��� ���� �������, ��������� ��� �������� ��������������»). ���������, ����������� ��������������� ��� ������������� � ���������� ���������������, ������ � ����� ������ ���������, ������ � ������� ����������. ���, ��������, � ����� �����: «������, ��� ����� «�����» � «������������» ����� ����������, ������� ���������� �������� ���� ������ � �������������� �� ��������������, � �� ����� ��� �����, �������� � ������� ���������� ��������� ���� ������ � �������� ������������� ����� ����� ������ ������ ���» [2, �. 303].
����� ������������� ����������� �����, ��� ����� � �������� ������� ��� ��������� ������� �������� ������������ �� �������������� — ��� ������ �� �������������� («�������������» ��������� ��� �����, ��������� � �����-�� ���� ������������ �������).
�������� ������ �������, ��������� �������������
����� �� ������, �� ������ ���������������� ���������, ����� ����� �� ����������� ������ ������������� � �������? ����� ������� �� «��������� � ��������� ������� ��������� � ���� ������� ���������»?
� 1865 �., ��������� ���������� ����������� �������� ��������� ��� ���������� ��������� �������������� (�������������� ������������ �������), ����� �� ���� ������� «������������� ��������» ������� ����� ���� ������: «� ������������� ����������� ������������� ������� � ������ ����� ������������� ����� ����� �� ��������������� � �������������� ������ �� ��������������� � ���������� �������» [���., �. 31, �. 409]. ����� �������, ����� ����� �� ��������������� ������ ��� ������, � �� ���� ���, � ��� �������� «����������� ������������� ������� � ������» (��� ������������ ��� �������� — «������������»). � �������� ��� ��������� ��� ����������� ����� ��� ����� 9: «������������ ������ ������ � �������������� ����������� � ������ ������».
����� ���, � 1866 �., ������� ���������� �������������� ��������� �������������� � ���� ������� — ����� �� ����������� ����������������� ������ ����� ������ ������� (�� ��������� ������, «������������») ������ ������. ������� ������� � «������ ��������� ���������� � �������� ������ � ����� ������� ����������� ����� �� ��������� � ����������� �������������». ������� �������, ��� ���� ��������� ���� � ����������� ������.
������� ����� ����� �� ���� ������ � ���������� ������ «Commonwealth», � ������ �� ������� ���������, ��� ���������� �� �������� (��������� ������� �������� ������� �������� � ����������� ������) ���������� ����� �������� �������������� ����� �����������, ������� ��������� �������������� �������������� ���� ��������� («������� �� ���� ������� �������»).
������� �����: «����� ������� ������������ ����������� ������ �� ������������ �������������, ���������� ����������� �����������, �� �����, �������, �� �������� ������ �� ��������� � ����������� �� ������� �������� ������. ��� ���� �� ���� �� ��� ����, ��� ��������� �� ������� ��������, ���������� ��������������� ������� ��� �� ���� �� ��������������� ������������ �������������, ����� ������� � ������ ��������� ������ ��������� ��� ����� ����. �� ��� ��������� � ���������� ������������ ����������� ���������� ������ � ������� � ����� ������������ ������������ ������ ������; ��� ���� ������, ������, ��������, �������... ��� �� �������� ������, �� �� ����� ��������� ���� ��� ��������� ���������� ���������� ���������� �������������, ������� �� �������� ������ ����� � ���� ��������» [8].
����� ������� �� ������� ����� � �������� ��������, ��� ����� ������� ��������� ����� ����� ����� �� ������������ �������������. �� �����:
«������, ������� ������� �� ����� ����� ����������� �������, ������� � ������� ���������� ��� ������, ����� ������ ������� ����������� ��� ������� ��� ���������� ������ ��� ���� ��� ������ ����������� ���� ���� ������������� ������� �� ������ ������� �����������, ��������������� � ������� �� ������ ������� �����-���� �����������������.
������ ������ ���� ������ ����������� ������. ����, � ������� �� ���������� ����� ������� � ��������.., ������� �� ����� ����� �������... � ��� «�����», ����������� ���������� �� ������������, �������� ���������� �� �������������?» [2, �. 294].
����, ��� � ���� ������� ������������ ��������� ��� ����������� ������������� ������������� ����� «��������» ���� ������� «������������» �����, � ������ ������ � ���� ���������, ����������� ����� �������, �������� �������������� ���������� ������������� ���������. ��� � «���������» ��� ��������� ������ ����: «������������ �������������� � ����������������� ������� ��� ����� � ����� �������� ��� � ��������� ���������, �� �������� ��������, ��������� ������, � ������������� ������������� ������������ � ��������������� ��� ������� �����. ���������� ������������ ��� ����� ������� �� ������������».
��� ����������� �������������� �������� �������������, ����������� �������� ��� �� �����������: «������� �� ����� ���������... ����������� ������ ������ �����... ����������������� ��� �����». ��������, ���� ����� �������� ������� ��������, ������� �� ���� ������� � ���������� — � ����������� ������ � ����� ��� ���� ������, ��������� � ������������ �������������� ���� � ������. ��� ������ ��������������, ������, ����� ���������� ���� ������� ���������� ��������� �������� � ������������� «��������������» ��������. �������, ��� ��� ����� ������������� ������ ������ ���������, �� ���������, ��� ���������� «������������ �������������� � �����������������» ������������ �����, ����� ����� ���������� �������� �� ������������.
��� ����� «�����»?
����� ������� ��� ���� ���������������� ���������. ������ ������� ������ � �������� ������ ���������� ���, ��� ��� ������� ���������� ����� � ��� �� ��������� ������ ������, ������������� ��������. ������� �� ����� ���� �������� �����������, ������� � ����� ����� ����� ��� ����� �������� ����� ����� �� ���� ���������. ��� ������� �� ����� ������ ��� ������ ������ ���������� ������ ������������ ��������, ��� � ������������ ������ ��������� ������ ������ ��� �����������, ��������� ������������ — ����� ���������� �������. ��, ��� �������� ������ ������ � �������� ���������, �� ������ �������� ���� ������� � �����������, ������� ������ ������ �� ����� ������.
������������� �������� � ������� �������� ���������� �����, ����� �� ������� � ��������. �� ���� ������ ��������� ����� ���� �������� («������� ��� ���� �������»). ������������ �����, ����� ������ ��� �������� � ������ � �������� � ������ � ������������� ������. �� �����: «��������� 1848 ���� ��������� ��� ����������� ������ ����������� �� ��� ������ ���. � ������� ������ ������ ��� ������, ��������� ��� ���������, ��������� ���������» [2, �. 301].
��� ��� ����� ������? ���� ��������� 1848 ���� - ��� �������� ������������ ������ «������������» ����� ������. ����� ���-�� ����� ��������� «��� ���� �������» (���� � ��� ���������) ���� �� ������������ ������, �� ����� ������� ����� ����� ����� ������������� ������� � ��������? ������ ��� ����� ������ ������, ���, � ��������� ��������, �� ����� ������, ������� ��������� ������ ��������� � �������� ��, ��������� ���� ������ ������ (� � ���� ����� �����������, ������, ����������� ������). �� ���� ����� ������� �� ������� ������ ������, ��� ��� �� �����, � �������� �������������� �������� ����, ������� ������������ ��� ���� �����, �� ������� ��������. ��� �� � �������. ��� ��� ��� ���� — ������������� �����. ������, �� ����� ��������� � «����������������� ��������», ������� «�������������», �� ����� ������ ��� ������ ��������� �����������.
��� ����� 18 («������ ���������») �� ������ �������� "��������� � �������������� � ��������", �������������� � ����� 1852 �. [15]. �� ��������� ������������ ����� ������ � ���, ����� ���� ������ ��������� � ��������� � ����� �� �� ��������� ����� ������� ������ ������������� ������. «� ��� ��������� ���������, � �������� ���� 1849 ���� ��� ���� ��������� ���������. ������ ���������� ��������� �����������… � �������� ������� ������ ������������ ������ ���… � �������� ������� ���� ����� ���� �� �������������� �������…��� ������ ���� ������������� ����������� ���������� �����, ����������� ������������� ��� ������� �����». ����� ������� ������� ��������� ��������� � ������� � ������. ��������� ������� ������������� ���: «����� (����������( ���� ���������������… � ������ ����� �������� �������������� � ������ ����������».
�� ����������� ����� ������� �����, ��� � ��������� �������� ������ ��������� (���� �� �����, ������������ ����������� ������, ��������� � ��� ������������ ��������� � ������������). ������� ����� (���� ������� � ������������ � ��������� ���������� � �����): «�� ���� ������������ �������� �� ������ �����, �� � ������ ���������� ���������� �� ������� ��������� � ����� ������ �������� ������, ����� ������� �������������� � ����. � �� �� ��������, ����� � ���� ������ ���������, � ������ ������ ���� �������� �� ������… ������ ���������… ����� ������� ��������� ������, ��� ������ ��������� — ���������� ������� � ������� - ���������; �� ���� ������� ��� ������������ ������ ��� ����, ����� ������ � ���� ������ ���������. �������, ��� ���������� ������������ ��������� � ���������� �������, ������ ������ ��������� ���������� ���� ����� ����������� ��� ��� ������� ����������: ���� ����� �������, ������� ������� ������ �� ���������� ������ � ������».
������������� ��������������� �������, ������� ������ �������. �� �������� ��� ����: ���������� �����, ������ ��������� (������� ������ ������������ � ��� ������, ���� ���������� ����������� ���������) � ����� (����������� ������� ����������� ��������� ����� ����������). �� ����� ����� ������� �����, ��� ���������� ����� ������������ ����� ����� ��������� ����������� ������, � ����������� ����������� ����� ������ ��� ��� ���� �������� ������������������. ����� �������, �������, ������ �� ����� ����� ������������ �����������, �������� � ���� ������ ��������� ��� ����� � ������ ������� «������ ������» ����������� ������. � ���� ��� ����� ����������� �������� ������ ������������� ������.
����� ��������� ������ ��� «��������», ���������� �������� �� �������������, ����, ������, �� ������� ����������� ���������, � ���� ������� � ������ ���� ���������� ���� �������� Endvra ��, ��� ��������� ���������. ��������� ���� ��������� �� ������, �������� ���� ���� ��������� ���������. ��������, ����������� ��������� � ����� ������� �� ����������.
����� �������, ����� ���� ���� �� � ������������ «������� ������������ ���������», � � ������������ ������ �������� ��������� 1848 �., �� �� ���������� ���������� �� ��� ����� �������, � ��� ����� �������. � ������� ������ ������ «��������� � ��������������» � ��������� 1848 �. � �������� [12] �������� ������ ����� �������� �����. ��������� �������� ��������� �� ���������� �����, �� ����� ������ �� ������. � ��� ������� ����� � ����� �� ���������� � ��������������. �� �������� �������� �� ����� ������, ������� �� ���������� ��������� � ������� �� �������� ��� ��������� �������������, � ���������� ���� ��������� � ���� ���������. ��� ����� ������, � ������������� ������, � «�����» �� ������. �� ����-�� ��� ��������� ������� �������! ������ ������ ������, ���� ���� �� �������, ��� � ������ ��������� ���������� ����������� �������� ������, � ������� ������� ������������, �� ��� ����� ������.
��� ��� ����� ����� ��� ����, ��� ��� ������� �������� ������������ ���������� � �������� ������� � ������������ ����� � ������� ������� �� ��������� ������ ������������� ������������ � ���������� ������������� ���������� — �����. ��� ������������� ����������� ����� ���������� ��������� ��������, � ������� ��������� ������ � �������� ������� � ������������ ����������� ������������ (� ���� �� ��������� �� ��������, �� ���������������).
��� ������ ���������������� �������� � ������������ ��������� � ���� ������� �� ��������� � �� ���������. ������� ����������� ����������� ��������� ���� ���� �� ������ � ����������� � ������� 90-� �����, ����� ������ ������� ����� ����������� � ���������� � «������ ������» — ���, ��� �� ��������� � ����� (������������� � �������������) �����, ��������� ������������� ������� � ��������������.
����������� ����� � ������������� �����������
����� � ���� ��������������� ������� ������������� � ����������� �����, ���������� ���������, �������� ��, �������� � ������������ ������������ � ��������� �������. ���� � �������� �I� ����, ����� ������ � ���� ��������� ���������������� ������, ��������� �� �������� � ��������������� � ������������� �������, � �� �������. ����������� ����� ���� ������ ���� ��������� ��������, �������� � ���������� ��������� � ��������, � �������������� — ������� � ���������� ����������. ���� ���������� �� ���, �� ��������� �� �� ������� ���� ���������, ������ ��������� ������ �� ����� ��������� 1848 �. ���� ����.
������������ ���� ��������� ���������, ��� ������������� �������� ������ �������: «��� ���������� ��������������� ������ �������� ����� � ������-���������� ��������� �� ������� ������... ��� �������, ������! �������� ��������� �� ������� ��� ����������������� �����, ��� �������, �������� �� �(� ���, �� ����������� ����� ������ ��� misera contribuens plebs (������ �����, �������� ������); �������� ��������� �� ������� ����� ������ ����������� ������!»
����� �������� [9], �� �������� � ����� ������, ���� � ���������, �� ������������ ��� ������� ������. ��� ������ �������� � ���������:
1) ����� ���������, ����������� � ������, ����� 11 ��������, � ������ ��������� ������ ������������. � ���������� ������� �� ������������ ������� ������� ���� ���������.
2) «����������� ���������� ������, ��� � ����������� �������� ������, — ����� ����������, ��� ���������� ���������� ������� �������� � ����, ��� �� ������ ���������� ��������� ���������».
3) «��������, ��� ���������� ��������� � ������� ���� ����� ���������� ����������. ����� ��� ���� ����������� �������� ����� �������� ���������� ����������, � ��� ����� � ���������� �������� ���, ��� ��� �������� ����������� ������, � ��� �� ������ � ����������� ��������».
������ ����� � ��������������� ����� �������. �� ����, ��� ����� ������� ������ �����, � ����� ��������� �������� �������, ������ �� �������, ���� ������������ �������� � ������ ��������� �� �����������. ����������, ������� � �� �������� ������������ ����� ������. ������ ����� ��������� ������������, ��� ��� ����� ������� �������� �������� ��������� ������. �������� — ��� �� �� ����������! ������ ����, ��������� ������.
������ ����� ��� ������� �� ������ ����������, �� � ��������. �������, ������ ������� (�������) ����������� �������� ����� ����� ��������, �� ������ �� ��������� ������ �������� ��������� ��������� �� �����! ����, ��������� ������ �� ��������� ���� ������ ����, ������� ����� �������. �� �������, ������� ������ ���� �� ��������� � �������� ���������� �������, ������� ��� ��������� ����������� ���������� ���������.
���-�� ������� �� ��������� ������ ������� ���� � ����� ������� ������ [1]. �� � ����� �� �������� � ������� ���������������� �������. ������� ��������� ��� ����� �������� ������ — � ������������� ��������� ��������� � ����������� ��������� ��������, «���������� ����������� � ������������ ����������».
�� �����: «�������� �����, ������������ ��������, ��������� ���� ������� �������� ��� ����������. � ������ � ������ ��������� ���� ������������ ���������, � � ����� ������ ��� ����� ����� ������ � ��������� �������. � ������ � ���������� � ����� ������ � ������ ���������� ��������������, ��������� �������, ����������� �������� ��������, � � ���������������� ��������� ������� ���� ����������� ������, ������ �� ��������. �� �� ����� ��������� — ������ ������� � ������ � ����� ������ ������� — � �������, ��� ������� ������ � ������� ����� �� ����� ����������������� � ��������� ��������».
� ������� ������ �� ������� �� �����, � � ��������, ������� � ����������� ����������� ���� �����������, �������: «��� ��� �������� ��������, ������� ������� �������� ���������� ������������ � ������� ��������������, ���������� ��������� ������� � ������������ ��������, �� ������ � ��� ����� �������� ������ ������ ����� �������» [1]. ��� ��� �������� ������������� � ����������� ������� ������� � ��������� �������.
����� ������� ����� � �������� ��� ����������� �������, �� � ���� ���� ������ ��������, ������� ����� ������� �����������, ����� �� ��������� �� ����������� � «������������» �����, ��������� ����, ����� � ������� ��������� ����� �� ������������ �������������. ��� �������� �������� ������� ������� � ���������. ������� �����: «��������� 1848 ���� ��������� ��� ����������� ������ ����������� �� ��� ������ ���... ������ ��� � ���, ����� ����� ������� �� ���� ����� ������������� ����������, ����� ����� �������� ���������� ������������� ������� � ��� ��������� ���� �������. ������� �������� �����������, ����� � �������, ������ ����� ������� ������������ ����, ����� �� ����� ��������. � ��� ����� ������� ���� ������������ ������� � ������� ��������������» [2, �. 301-302].
��� �� �����, ������� �������, ��� ����� ����������� �����, ����� ���������� ���� �������, ��� ������ «������� ���������� ������������� �������». ����� «����������» ���, �������, �� �������, ��� � ����� ������ ����� � ������� ������� �� �����-������� ���� �����. ������� ���������� — ������� ����� ���������� ���� �������, ��������� �������� ������� � ��������� �� ������� ��������������. �������, ��� ��� ������� �� �������� ���������� ����� �������, � ��� ���� �������� �� ��� �����������, � ��� �������, ���������� �� ������������������ �������, ������������ �� ����������� ���������. ������� ����, ��� ��������, �� ������ ���� � ����� �������. ������, � ���-�� ������, ����������� ������� �������� �������. ��� �� ���������, ��� ����� ��������� ������?
��� ���������, ��� ������, � �������, �� ��� ������, ������ — ��� ��� ������� ����������� � �������� �������. ���� ������� �������������� ���������, ������� ��������� ����� �������� ������ (���� �� �����������������). ������� �������� ���������� ���������������, �� ������������ �������� ������ � ������. ������ ����� � ������, ������� �������� ���������� � �������� ��������, ������ ���� � ������ �������������� ����� ��������� �� ������ ����� ����������� � ������� ������ ������� �����, � ������� ��� ������ �������� ����? ���� �� ��� ���������, ��� ��� ����� � ����� ���� �� ���������� � ���������������� ������.
� �������� ��������, ��������� �������� ������������ � ������ ��������� ��� ���������������, ���� ��� ���� ������ ������� (��� ��������� ������). ���� ����� � ������� ����� �� �������, ��� ������������� ������ ����������� ����� � ������� ������������. ��������, ��� ����������, ������ ��� ����� ����� ���������� ������ ���������, ������� ������ �� ��������� � ������� � ���� �����.
� “��������� ���������������� ������” �������: “�� ���� �������, ������� ������������ ������ ���������, ������ ����������� ������������ ����� ������������� ������������� �����… ����������� � ���������� — ��� ��� ������� � ���������� ��� ����, ����� ������ ���� ������������� �� ������, ��� ������� ��������. ���, �������������, �� ������������, � �������������. ���� �����, ��� ����������: ��� ��������� ��������� ����� ������ �������” [10].
�������, ������� «�������� �����������» � ��������� 1848 �., � ����������� ����������� ���� �����������. ���� �� ��� �������������� � �������������� ������������ � ����� ���� ����� �����������, �� �� ������ ������� �� �������� ����������� ��������. ���� ��� �������� �� ������ «����� ������ ���� ������������� �� ������», � ���, �� ������ ��������� ���������, ���� �����������.
�������� ������ (� �������� ��� �������� ���������� ������ ���������� ������� � ������ ���� �������) � ������������ ���������, ��� ��� �������������� ������ � ��������, ���� � ����� �� ��� ����� �.�������� «����������������� � �������» (1873 �.). ����� ��������� ������ ��� �����, � �� �������� � ��� ������������� ��� ���� �������� ������� ������ (����� 1874 - ������ 1875 �.), � �������, ��� ���������, �������� ��� ��������� ��������� ��������� [16].
�� �������� � ���� �������� � ������ �� �������� ����������� � �������, ������� ���� ������� ������ �� ������������ �������� �� ���������� � ��������� �������� � ������, ���������������� � ������� �������� 1849 ����. ����� �������� � ���������, ���, �������� ��������, «��������� ������ ���������� ������ �������� ���������, �������� �� ������������, �� ������� ������������ � ������ ����� � ����������� �����������. ��� �������������� �������������, ��� ������ ��������� ������������ ��������� ��� �� ���� ������, ��� ��� ��������� ���������� ����������». �� ��� ����� �� ���� ������� ������������.
����� ������� �������� �����������, ��� �� ����� ��������� ��������� ������������ � ����� ���� ��������� ����������. � ��������� ������ ��� �������� ���:
«������������ �����, ��� ��������? �� ������������ ������������������ ���������� � �������, �������� �� ������ ������� ��������, �����, ��������, ����������� ��������� � ��������� �������������... ���, ���� ��������� � ������������ ����� ������ �� ���� ������, ��, �������, ��� ������ ������� �� ��� �� ������� ������ � ������������� ��������� ������������ � ����� �� ������� ����������, � ����� ��������� ��������� �� ��������� � ����� ���������».
�� ����� �� �����, ��� ��� ��� ����� �������� ��������� ����������� ������������. ������ ���, ��� ������� � ������ �����, �������� ������ � ��������� ������������ � ��������� ������������ ����������� ����������� � 1917 �., ���������� ���� ����� �������� �������� � ������ ������� � ���� (�� � ���� ���� ����� �������� ������ � ������������). ������ ����� �������� ���� �� ������� ���� ��������� ��������-����������, ��������������� ���������� ������ � ��������������� ������������ �������� ������������� «�������» �����������.
�� ��� ����� � ����� ����������� ��������: «����������� �����! ����������� ���������� ��������� ������� � ������������� ����������� ��������� �������������� ��������; ��������� �������� �� ������������. ���, �������������, �������� ������ ���, ��� ������ � ����������������� ������������� ������������ ����������� ��������, �� ������� ����, ������������ ����� � �������� �����... �� ���-�� � ����������� ������������ ����� �-�� ��������. �� ��������� ������ �� ������� � ���������� ���������, ����� � ��� ������ ������������ �����. �� ������������� ������� ��� ���� �� ����������... �� �����, ����� ����������� ���������� ���������, �������������� �� ������������� ������ ������������������ ������������, ��������� �� ������ ������� ��� ���������� ��������������� � ����������� ������� � ����� ��� �� ����������� ����� ������» [16, �. 613, 615].
����� ������� ��������, ���� ��� �������� �������������, ����� ���������� �� ��������, ���������������� ��������� ����� 1848 �., � �� ����������� � ��������� ������������ ������ ������. � ���� �������������� ���� � �� �������� ������ � ��������������� ���������� ��������� � ������ «�� ������ ������� ��������������� � ����������� �������». �� ����� ����� ������ � ������ �������� ������������, ��� ��������� � ������ ����� ��������� �������������� � �������� ���������� � ����������. ����� �� ���� ������������� ��� ������������, ��������� ������� �� �������������� � ������� �������� ���� ��������, ���� �� ����������. �� ������ ������ ��� «����������� �������», � ������ �������� «�����». ��������, � ���-�� ������ ������� � ��� «�����», �� � ������ ���������� ������� �� ����� ����������� ��������� ������ � ��������, � ����� ������ �� ��� ������ �������� �������������, ������� ��������� �������.
���� � 1875 �. ������� �������, ��� ��������� � ������ ����� �� ����������� ��������. �� �����, ������� ��������� �.�������: “������ �� ���������, ���� ��� ����� ����������� ������� ����� �������, ������� �������� ������������ ���������������� ��� ���������� ��������� ������� ������������ �� ������ ������, ����� ������ ��������� �������� ����� �������������� ����������, ����� ��� ���� ������� � �� �������� �� ����� ������ ��� ���� ������ � ������������ ������� ������������. �� ����� ������� �������� ���������������� ���� �������� ���� � ����� ���������”. ��� ����� ������� � ������� �������� ����� �������: “� ������� � ����������� ����� ���� ��� ������� ��������� ��������, � ����� ����� ��������� ������ ������ �����. ��������������� ��� ����� ��� � � ������ �� ����� ������” [11].
����������, ��� �����, �������� � ����������� �� ������������ �������� � ��� �� ������� ����������� ������� «�����������» ���������� � ������������ ���������, ������� ����������� ����������� � �������� ��������, ��������� ������ ���� ����� �� ������ — ���� ����������� ��� ��������� «������� �������� ���������������� ���� �������� ���� � ����� ���������”, � ����� ��������� � ������ (��� ��� � ���� � ����� ������) ���. ��� ��������������, �������������� � �����, � �������� ������ ��������� ����� � ���������� ����� �� ������ ���� � ������� ���������� ���� � ������������ �������� (��������, � ����������� ������� ����������� � ��������� ����������� ��������� � ������).
����� � �������� ��������������� ������� � ������ � ��������� � ���� ��������
��� ����� �������, ��������� �� ������� � ������ � 1851 �., «�������� ��� ��������� ������������������� � ��������� �������� �������� ��� ����� ������� ��������». ��� ������ «������� ���������������». ���� ���, �� ������ ��������, � ���, ��� «������ �������������� ������ ���� ���������� ����� ������». �� �������������: «��, ��������, — ������ ��� ���� ��� �� � ������, � � ���������������». ����� �������, ������������ ������ ����� 1848 �. ����� ���������� � ��������� ���� ������� (���������������), � ���� ����� �������� ��������������� � ����������. ������� ������� ��� �����������, ������ ��� �� ������� ������ ������� �����: «����������� �������� ������, ��� ���������������� — ����� � ����� ������ �������� ���������������; ������ �� �������, ������� ������� �� ����� �� �������, �� �������, ����������� ��� ����, ����� �� �������, ������ ��� ���� ������� ��, ������� ��������� � �� ���������������� �������� � ���������� ������������ �����������������… ��� ��� — ��������� ������, ���������� � ���������� ����� ��� ����, ����� ������� ���� � ����� ����������� �����» [2, �. 160-161].
�� �������, ������� ������, ��� ��������� � ������ ����� ���� ���� ������� — ��������� ������ ������. ���� ������ ������ �� ����� �������� ���� ���� ������������ �������� ���������� �������. � ���� ��� ������� �� ������, ��� �������� ����������� �� �����������. ������� �����: «������� ��������������� ��� ���� ������������� ��������� ������ � ��������� ������, ��� ������� ��������� ��������� � ������� �����������, ������� ���� �� ������, �������� �� ������ ��� ����� ������������ �������� �����, ������� ���� � ������ ������� ���� ����� ���������, � ��� � ��������� ���������� ���������� �����, ������� �������, ������, ����� � ����� ������ ���������� ������. ������ ���� ����� ��� ��������� �������� ���������������, � ��� ������ ��� ������������, �� ������ ������ �� ������� ������» [2, �. 162].
��� ��������, ������������� ���������������� � ������� �������� �������� ��� ��������� ��������. � 1896 �. ������������� �������� ���������������� ������� ������ � ���������� � ������� ������ �������������, � ������� �������: «�������� ���������, ��� �� ����� �� ������ ����� ��������������� ���� �����». ������� ��� ��������, ��� �����������, ��� ����� ����� ������� �����, ������������ �� ������������������ ������� — �� �������!
��� ����� ����� ����� ������� ��� ���������� ������-����������. � ��� �� ������������� ��������� � ���������� ������� �������� �� ������������� ������� ��������� ������� ���������� � ����� ������� ��������� � ���������� ���������. ����� ������ ����� ������ ������������. ������ «���������� ���� �����, ������������!» ��� ��������� � ������� ������ �� ������ �������������� ���������� ������, �� � �������� ������� �������, � ����� � ��������, �� ��������������� ��-������. ��� «�������������» ��������� �� �����, � ������ �����, �� ����������� ����� ���������, �������������� ������ «�������». ��������� ������������ ������ ��� � ������ ������ «����������» ���������� ��� «���������������», � ������� ������� ����������� ��� ����������� ������� ��������. ���� ��������� «�������������» � «�����������» �������, ���� �� ��� ����� � ������ ������ ��������, ������� �� ���������� � ���������� ���������. ������� ������ ��������� ���������� ���������� ������������ ������������ ������ ��� �� ��������� �����, ��� � �� ������������� � ����� (��� � ���� ��������� «�������������» ���������).
���������� ������-��������� ��� � 1903 �. �������� � ���� ��������� ��������� ����� ������� �� ��������������� (§ 9 ���������), � ����� ���� �� ����� � ������, ������� ���������� ��������� �� ��������� ���������� ����. ���� ��������, ��� ��������-��������� (������ �������) ��� ����� �� ����������, ��� � ������������� � ����� ����������. ��� ��������������� �� ���������, � ������������ ��������� ������� ��� ����� �������� � ������-���������, ������������� ������������ � �����, � �������.
������ �������, �� ������� ���������� ���������� «����� ����� �� ���������������», ����������� ��� ��� � ������������� ��������� �������� ���������� ���� ���������� ������� � ������������� ������ — � �� ���� ������ ���������� «����������» ������� ��� � ���� �������� ���������� �����. ��� ��������� ����� ����� ���� �� ����������, �� ��������� ������, �������������� ������� «������������������� ���������» ��������� ���������� ������ ���������������.
���� ���������� ������������ ����� �������. ��� ������ ��������, ������� ������� ��������� � ��������� ������ ��������������� �������� ������ ���������, ���� � ������� 1917 �., ��� ����������������� �������� ����������� ��������� �������, �������� �������� ���� «������������ �����������». ����������� �������� ���������� ��� ������ «������ � ��������� ������», �����, �� ��������� ��������, «���������� �� ����������� � ������� ������». �������, ��������, ������� ������ «�����», ��� ����������������� «���������� �������», ������� ���� ������� ����������, ������������ ����� ������� ����� ������ ����� «����».
����� ������� ��� ��� ����������� � ������� ������ «� ����� ����� �� ���������������», ���������� � �������-��� 1914 �. [17]. ����� ���������� ���� �������, ��� ��������� ����� ����� ����� �� �������� ����������, � �������� «������ � ��������� �������� ������ �� ��������� ������������� ���� �����.., ���������� ������� �� � ����������������� ��������, ������� ���������� ����������� � ������������ ��������������». � ���������� ����� ��������: «�������� ������, ��� ��������� ����������� ���� ������ � � ������ ������� ������������� ����� ����� �� ��������� ��������� �� ��������� �������� ������ ��������� �� ������� ���������� ��� ��� ���� ���������� �����, ��� ��������� ����� �� ������ �� ��������� �������� � ��� ��� ���� ������ ������ �������» [18, �. 318].
��� ����� ���� ��� ������ ������ ��������� ���, ��� ��� �������� ��������, ����� ������� ������ ������������ ����� ����������� ����� ����� �� ��������������� ��� ����, ����� �������� � �������� �������� � ����������� ���������. ���� ������ �������� ����������, ��� ��� ����� ����� �������� �� ����� � ���� ��������� — ��� ���, ��� ��� ��������� (���� ����������, ��������, ���������� � �������) ��� �� �������� ��� ��������������� ����� ������ � ��������. � � ���� ������ ������� ���� ��������� �� ����� �����, � ������������ ��������� �����������. �����, ������� ����������� ����������� � ������, ������ ������� ����������, ���� �� ���� ��� ���� ����� — ������ ��� ����� ����������� �� ��������� � ������ � �������������� �������.
����� ���� ������� �������, � ����� ��������� ��� ����������� ������ ����������, ��������, ������������ ������������� � ������� ��������������� ���������, �� ���������� � ���������� ������, � ������������ ������������ ������������� � �.�. ����������� ���� ���� ��������� �������������� ���� �������: «���� �������� ����� ������ � ����������� ���������� ����� ����� ��� ����������� ����.., ���������� ��������������� �������� � ������ ����������� ����������, �������������� �������� � ����� ������ ���������� �� ������ �������������, �� ������ �������������, �� � ��������������» [17, �. 297].
(��� ������, ��� �.�. "������� ��������" ��������� ��� ��������� �������� ������ �������, � ������ ����������� �������� ��������� �� ��������. ��. �� ���� "������ � ������������ ������").
� ���������� � ���� ������� ������ ����������� ���������������� �������� ����� �������� «���������-������������� �������������, ������� ���� (������� ������) ���� ������� �������� ��������� ��������», � ������ � ��� � ���� ��������� «����������� �������� �����������, ������� ������� ����� ������ �����������, ��������� ��� ������, �������, ���������� � ����� ���� ������, ��� ��-�� �������� ��������� � ��������� ���� �� �� ��� ������ �������� ������ ���� ����� ��� ������������� ����������» (��� ��).
��� ��������� � ������� ���� ������ �� ��������� — �� ������� ������ ������� ��������� �����, �������� ��� � ���������� ������. ��� ��� ����� �� ����� ��������� ����� ���� � ���� ���� �����������.
�������� ���������-��������� ��� �� ����, ������ � ������� ������ �������� ��������� ������ � ��������, ����� ����� ����� ������� ������� — �������� ���������� ������, ������� ����� �� ���������� �� ��������� ������ �������� �� ������������� �������. ����������� � ��������� ���� � ����������� � ���� 6 ����������� �����������. �� ��� ���� ������������, ��������� �� ���������� �������� ������ ���� ����� � ������ ��� ���� � ����, ��� �������, �������, ��� ���� — ��� ������ ������ ���� �������, �� ������� ����� �� ���, ��� �� �����������. ��� �������� �� ����� �����������:
«� ������� «������ � �������» � «��������������� ����������» ������� ��������� ������ ������������������ ���������, ����� �� ����� ��� �� ���������, — ������ ������������� � �����������. ������ ������ � ���������� ������������ ������� �������� ���� ���������� �������, ��������� � ������ �������, ��� ��������, ���������������� � �� ����� ��������� ���������� � ����������� ���������, � ������� �������� ���������� ��������� ��������� ��������� �� ������������ ������� ���� �������. ������� ����������� ������, ����� ��� ������ ��� �� �������� ������� ������������� ���� � ���������� ���� ������������� �������� � �������� ����� �� ������ ��� ��������������� ������… ��������� ������� �������� �� ������������ ���� ��������� ���������� ������� ����������� ����� � ���, ��� � 1848-1849 ����� ������������ ���������� ������������� ������� ���������� ��� � ��������� ������, � ���� ������������ �������� ����� ������� ��� ��� ������������ �������» [18].
����������, ������� ���� ����� ��� �������� �������� ���������-���������, ������� ����������. ���� ���� �� � «��������� ��������� ����������», ����� ��������� �������� ����, � � ������������ ������, ������� ������� ����������� � ����������� ������������� ������� (��������, � ���������� ������������� � ����������� �������). � «��������� ���������� ������» ���������� ��������� �� ������ �� ��� �������� ����� ������ ����������� ������� ������������� ��������, � �� ����� �� ���� ������������� ��������� ������������. ��������� � ��������� ����� ������ «��������������� ����������»: «����� ������, «����������� ������ �� �� �����, � �� ������» �� �����������, ��������� ���������, ������ �� ����������� � ����������� ��������� — �� � ��������� ��������, � � ��������� ���������!» [2, �. 306].
����� �� ��������� ��� �������� ������ ������������ �����������? ������ ���� ���� � ������������� ����� ��� ���������� �������� ���������-���������� ���������? ����� ������� ��������� �� �� ��������? ��� � ���������, ��� � � ������ � ��� ����������� ����� ��������� ����� ���������. ����� �� � ��������� �� ��� ���������� «������ �� ����������� � ������������ ����������» ����� ������! ���� �����������, ��� � �� ��� ��� ��������, ���������� �������� �� «�������», ����������� ��� ������� �������� «��������� ���������» ��������.
����������: ����� ��� ��� �������� �������
������ �� ������������� ���� ������ �������� ��� � ��������� ����� ��������� — ���� ��� � ���� ����� ������ �������� ���������. �� ����� ���������������� ������������ �����, �� ������� ������� ����� �����������, ������ ������ � �������� ����� �����������. � �� ���� ����� ��� �������� ����� ����� — � ����� �������������, � �������� �����, ������� ������ �� ������������� �������� � ����������� ����������, � ����������� ���������. � �������, �������� ������� ����������� ������������ ����������, ����������� ����������� ����������, � �� ������� � ���������� �����. ������ � ������� ���� �������� ������������� ����� ����� ����� «����������» � �������� ������������ ������, ������� ������������� ����� ����� ����� � ������ ������� � ���� �����, ��������� �����. ��� � ���� ������ �������������, ���������� ��������� ������������ � ������� ��� �����������.
��� �� �������� � ��������� ���� ������ �������? � ����� ���� ����� ������ � �������� �������� �(� ���� �������� � ���, ��� ��������� ��������� ����� ���� �������� �� ���� � ����� ������ � ������������ ������ �������� ��� ���������������� ��������, ���������� �� � �� ������������� �������? ��� — ������� ������ ������� � ������������� ��������. ���� �� �����������, ������������� ���������, �������� �����, ��� ��� ������ �� ������������ ��. �� ��������� ��� �������� � �������, ���� �� �������, � ���� ��� ������������ � ���� ����� ������ � �������� �������� �������� �� �����.
��� ���������� ���� ������ ����� �� ������� ������������ ���� ���������� ��� ������������, � ������� ������� ������������ � ��������� �������, � ����� ��� ����������. ���� �������, ��������� �� ����� ���� �����, ����� �� ���� �� ��-�� ����� ������� ��� ������� � �������� ������.
������, �� ������� ������������� ����������� ������� ������ ������, ���.
1. �� ����� ����� ������, ������� ���������� ��������: ��������� ���������������, � ������ �������� ���� �������� ���������������� ��������� ���������, ��������� �������������� � ������������ � ���������� ���� ������� ���������� ������� � ������������ ���������, ������� ��� ����� �������� � ������� �� ���������� ��������-��������������� ������ ����. ���� ���� � ��������������� �������, ����������� ����� ���������� �������, ��� ��� ��������� ��� ������ ���������, ������������ ��� �������������� ��������� ������ ��� ���� � ����������� ���� ����������. �� ���������������� ����, ����� ������� �������� �� ��� ��� ��� ���������� ������, ��������� ������� �������� ����������.
��� �� ���� ���� ������ �������� ����������� ����������� �� ��� ������������� — � ��� ���� ��������� ��������������� ����������� ����� ����� �������� ������������ ��������� � ����. ����������� ������ ����������������� ��������� �������� ��������� �������� ��� �������������� �������� ��������� �����������, � ��� ������������� �� ������������ ���������������� ����. ���� ������ ��� ����� ��������, ��� ��� �������� ��������, ��� � ��������� � �� ����������, ���� ������ ��������������, � ����� �������������� ������������ ����������������� ������������� ��������� — ����� �������������� ����� «����������» ������ �������� �� ��� ����� �� ������. ��������� ��� ���� ������ ��������� � ������������� ���������������� ������������� ����.
��������� ������� ������������ �������� ��������� � ����� ���������-������������� � � ����� ������������ ���������, ������������ ������� ������ ���� ����������� ������ ����� ���������������� ��������� ��������� ������ � ���� ������. �� ��� � ���������� ������ ������.
��� ������� ��������, � ������� �� ��������� ���������� (������������ ������) � ������������ (��������������� ������), ��������� ��������� � ����������. ���� ������� �������� �� ��� ������� ��������� 1848 �. ��� ������������ ������������� � ����������� �������: «�� � ����� ������ ���������� ��������� ���������� ��� ������������ �������������. ������� ��������� 1848 �. ������ ���� �������� � �������� � ������������� ��� �����, ������� �� ���� ������� �� �� �����: ������, ��������, �������. ������� ������ �� �������. ����, ���� ��������� 1848 �. � �� ���� ����������������, �� ��� ���������� ����, ����������� ����� ��� ���� ���������» [���., �. 22, �. 382].
����� �������, �������� ��������, ���� 1848 ���� �����: ������������� ������ ������ ������������ �������������, � ��� ���������� �� ���� � ���������������� ���������. ������ �� ���������������� ��������� ���� ��������� ��� ��� �������� ����������� ������� — ��������?
����� ������ �������� ��������, ������� �� ��������� � 1893 �., ����������� ��� � ���� ������� ���������, � ��� ���� ��������� �� ������������ �� ����� ��������� 1849 ����, ������� � ����������������� ����������� ��� �������. ��� �� ������� ��������� ��� ��������������? ������������ �������������� ��������� ������� ��������� ��������� � ������ �� ������ �� ����������������, �� ���� �����������. ��� ��������� ����������� ������ � ���������� ������ ������ ������� (���������).
������� � 60-� ����� �� ���� � � ����� ���� ����� ����� ���� ����� ������������ ����������, ��� ��������� ��������� ����� ������������ ���������� � ����������� ��������� — � ����� �������� ���� ������������� ������, ������� � ����������� ��� ��������� «������������� ������� ������». �� ��, ���� �� ������� � �� �������� ����������� ��������, ������� ��������� ���������������� ������������ ��� ������������� ���, �� ��������� �� ���� �������.
� ����������� ���� ������ ��������� ������ ��������� 1848 �. ���� � ������ ��������������� ���������. �� �����: «������� ��� ��������� ���� ����� �������� ������... �� ���� ������ ��������� �������, ������� �������������, ����� ���������� ������������ ��������� ��������� � ���������� �����. ������, ���� ��� � ��������� ���������� ����������, ������������ ����� �� ����������� ������� � ����������, �� ������������� �������� ������, �� �������� �������� ����� ����������� ������� �� �������� ��� ���� ������, ��� ������� ���� �� �������� ���������� ��������������» [19, �. 381].
�� �������� ���! �� ���� ����� 1848 �. �� ������� ����������� ������� ������������� ��������, � ����� «�������� �������� ����� ����������� �������». ����� ��������� ��������� ��������, ����������� ������� ������������ ������, ��������� ���������� ������������ ������ �������������, �������� ��������� ������ ��� ����������� — ������ �� ������� ���������� ��� ������ � ������ ������ �� �������? ���� �������� ��� ����, ��� ���������������� ��������������, � ������� �������� ������� ��� ���� ������ � ����� ���� ��������, �������� ��������. �� � �������, � � �������, � ��������� ��������������� ��������� — ��� ����������, ��� � ������������.
2. ������ ������� � ���, ���, ��� ������� ����, ����������� ��������� �� ����������� ���, ��������, ���������� ������� ������� ���������� ����� ��������� �� � ��������� ��������, � � �������� ���������� (�����, �����, �����). ������ ��� �������� ������ ��������� ������ «�������» ������, ����������� �������� ������� ���������� �������� ����� ��� ���� ���������� �������� �����. ������ ������ ������ ������ � �������� ���������� ��������, ��� ����� ��� ������� ��������� �������, ����������, �� �� ������, �������� ����������� (��������, ���������� �������� �������� ��������� 1848 �. � �������), ��� ���������� � ������� ���� ������� ���������� ������� � ��������� �� ������� ���� ���������� �������. ������, ��� � ���� �������������� ���������������� �������������� �������� ����� � �� ���������� ��������������. �� ���� ����� � ������� ��������� � ���������� ������� ���������� �������, �� � ���� «����� �������» ����������� ������� ������, ��� ����� �� ����. (���� ���� � ���������� � ������������� ��������� � ���������� ��������� ������ � �������).
��������� �������� �������� �����, ������� ������� � ��������� ����, ��� �������� ������������. ��� ��� ���� ��������� � ������ �� ���������� ��������� � ������. � ����� ������� �������������, ������������������ � ����������������� ������������ ������������ � ������ ������ �����. � ������ ������� ����������� ����������� � ���������������� ���������� �������� ���������� � ������, �� ����, �����-���� � «������», � �� ������. ����������� �������������� ��� ����� ���� ������� — ������ � ������. � ������ ���������� � ��������������� ���������� �������� �� ������� ������ � ��������� «���������» ���������, � ���� ��� ��������� �������������� ������ «��������������» � «������������» ������� (������� ����� «�������������» ������� 1848 �. � ������������ ��������� � �������� ��� ���� ����� �������������� ������ �������� � ����������� ������������ ���������, ������� � ���� ����� ������������� �������� ������� ������ ������).
���������� ���������� ������������ ����, ��� ��� ���������� ����������� �������� ���������� («�������������») ��������� ����� «�����» ��� «�����������» �������������� ������ � �� ������ �� ������������� ���������� ����� ������ �� ��������� ����� «�����������» ������� � �� ������ ����� «�������», �� ����� ��������� ��������������� ����� ����������. �������� ����� ��������, ��������� � ������, �������� ����������� � ���, ��� ����� — ������ � ���������� ��� ��� ������� ���������������.
����������
1. �. �������. ������ � �������. �. ����� � �. �������. ���., �. 6, �. 175-186.
2. �. �������. ��������������� ����������. ���., �. 6, �. 305-306.
3. �. �������. ������������� ��������. ���. �. 6, �. 159.
4. �. �������. “������ �������� � ����� ������������ �������� ���������”, ���., �. 21, �. 310.
5. �. �������. ������������� ��������� � ������� � ������. ���., �. 6, �. 568-570.
6. �. �������. �������� � ����������. ���., �. 11, �. 202-208.
7. ���., �. 35, �. 220.
8. �. �������. ���., �. 16, �. 160.
9. �. �������. “Kolnische zeitung” � ������ ������. ���., �. 6, �. 324-325.
10. “�������� ���������������� ������”. ���., �. 4, �. 435.
11. �. �������. � ���������� ������� � ������. ���., �. 18, �. 537.
12. �. �����. ��������� � ��������������. ���., �. 6, �. 109-134.
13. �. �������. ����������� ���� � ����������������� ��� � ����� ������� II. �.: ����� ���������� ��������. 2002. �. 468.
14. E. Bernstein. La socialdemocracia y los disturbios turcos. – ���. ��: A.Cheroni. La ciencia enmascarada. Montevideo: Universidad de la Republica, 1994. P. 89-90.
15. �. ����� � �. �������, ���., ���. 2. �. 8. �. 103-107.
16. �. �����. �������� ����� �������� «����������������� � �������». ���., �. 18, �. 579-624.
17. �.�.�����. ���., �. 25, �. 255-320.
18. �. �����, �. �������. ���., �. 6, �. �III.
19. �. �������. � ������������ ��������. ����������� � ������������ ������� «��������� ���������������� ������» 1893 ����. - ���., �. 22, �. 381-382.
� ���������� �������� �1-2, � ������ �����-�� �������� �������. �������, ��� ������� �� ����� ������ �� ������ �����.
����� �������� �� ��������: ����� ������������ � ���������, �� �� �������. ��� ������ � �����, ��� ������ ����, ��� -- ���, ������� ������ � �����.
2) � ���� �������� �������, ��� �� �����, ������. ��������� �������� ������ ���������� ������� ����� ������ �� � «��������� ������� �����», � ���� �� ������ ������� ����� � ���� �� ������ �� �����, � ���� �� � �������� �� �� ���� ���, � ��������� ���������� ��������� �� �������������� �����������. �� � �� ��� �������� ����� ����� �� �����.
(3) ������� ��� ������ �� ������������� ������, �������������� ������������-���������, ��� ���� ������� ����� ���������: «������������, � ��� ����� ��������� ������, — ��� � �������� ������������ �� ��������� � �����, �� ����� ������� ����� ������������������» [2, �. 298]. ��� ������� ���������������� � �������: «�����, �� ����� ������� ����� ������������������».
(4) ��� ����� ��������� � 1855 �., �� ����� ����� ������ ��������� ���������� �������� ��� ��� ������������ � ������ ������������� �������.